(Dân trí) - Luật BHXH mới được Quốc hội thông qua tháng trước có nhiều điều chỉnh về quyền lợi hưu trí, mức đóng/hưởng, quy định rút BHXH một lần… theo hướng gia tăng quyền, lợi ích của người tham gia bảo hiểm.
Những điểm thay đổi, quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được Phó vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Duy Cường nêu rõ tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 30/7.
Phó vụ trưởng Nguyễn Duy Cường liệt kê 14 điểm mới. Cụ thể:
Theo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024, trợ cấp hưu trí xã hội là một loại hình BHXH do ngân sách Nhà nước bảo đảm, được xây dựng dựa trên nền tảng của các quy định về trợ cấp xã hội hàng tháng cho người cao tuổi không có lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng.
Cụ thể, luật quy định rằng công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên, không có lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng, sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Đối với những người thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo, điều kiện về tuổi được giảm xuống còn từ đủ 70 tuổi trở lên.
Việc giảm độ tuổi từ 80 xuống 75 tuổi, theo báo cáo đánh giá tác động, sẽ giúp thêm khoảng 1,2 triệu người cao tuổi không có lương hưu được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng, bắt đầu từ ngày 1/7/2025 khi luật mới có hiệu lực.
Công nhân làm việc tại Công ty May 10, Hà Nội, tháng 1/2024 (Ảnh: Sơn Nguyễn).
Theo đó, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm) và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi), nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.
Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách nhà nước đóng BHYT.
Luật BHXH mới có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.
Theo đó, các trường hợp được giải quyết chế độ BHXH một lần gồm: 1. Người lao động đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH; 2. Người ra nước ngoài để định cư; 3. Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; 4. Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên, người khuyết tật đặc biệt nặng; 5. Người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025 và chưa đóng đủ 20 năm BHXH.
Người tham gia BHXH từ thời điểm 1/7/2025 chỉ được rút bảo hiểm trong 4 trường hợp đầu.
Người lao động không nhận BHXH một lần mà bảo lưu thời gian đóng để tiếp tục tham gia sẽ có cơ hội thụ hưởng nhiều quyền lợi cao hơn. Cụ thể, khi tiếp tục tham gia, họ sẽ được hưởng các chế độ với mức hưởng cao hơn, dễ dàng hơn trong việc nhận lương hưu. Trong thời gian hưởng lương hưu, quỹ BHXH sẽ đóng bảo hiểm y tế (BHYT) cho họ. Nếu không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi nhận trợ cấp hưu trí xã hội, họ sẽ được hưởng trợ cấp hàng tháng. Trong thời gian này, họ cũng sẽ được hưởng BHYT do ngân sách Nhà nước đảm bảo
Quy định áp dụng đối với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; Người lao động làm việc không trọn thời gian; Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã thay vì chỉ hưởng hai chế độ là hưu trí và tử tuất như Luật hiện hành.
Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện đáp ứng đủ điều kiện theo quy định được hưởng trợ cấp thai sản với mức 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh, do ngân sách nhà nước bảo đảm, người lao động không phải đóng thêm so với quy định hiện hành.
Theo cơ quan soạn thảo, việc giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm sẽ gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu của nhiều người hơn, nhất là những người tham gia BHXH muộn.
Thông qua việc bổ sung quy định trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, có quy định về thời gian tham gia BHXH của người lao động ở Việt Nam và ở nước ngoài được tính để xét điều kiện hưởng chế độ BHXH.
Nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ BHXH, tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ BHXH qua việc mở rộng danh mục và phương thức đầu tư quỹ BHXH.
Luật bổ sung một chương về nội dung này, trong đó quy định đối tượng, nguyên tắc, quỹ bảo hiểm hưu trí bổ sung và chính sách của nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.
Luật quy định "mức tham chiếu" dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH; khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở.
Mức tham chiếu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và Quỹ BHXH.
Luật mới không chỉ tăng cường tính tuân thủ pháp luật mà còn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động bằng cách dành riêng một chương để quy định về quản lý thu và đóng BHXH. Luật làm rõ nội hàm và quy định xử lý các hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH.
Để tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH, luật bổ sung quy định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH, đồng thời điều chỉnh, cắt giảm và đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH.
Luật BHXH số 41/2024 đã kế thừa và phát triển những quy định hiện hành phù hợp với thực tiễn, đồng thời sửa đổi các quy định chưa phù hợp nhằm đảm bảo tính khả thi, dài hạn và tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, từ đó bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người lao động.
Báo Dân Trí
